Հայոց լեզու

1. Լրացրու բաց թողած տառերը։

Երբ գիշերվա տասը խփեց, իմաստասեր քահանան վերցրեց ձեռնափայտը և միջանցքի մթության մեջ խարխափելով՝ մոտեցավ ճռռացող դռանը։ Դուրս եկավ պատշգամբ և հանկարծ կանգ առավ՝ լուսնկա գիշերվա պայծառ լույսով հիացած։ Ի՛նչ դյութիչ տեսարան։ Փոքրիկ պարտեզում, որ ամբողջովին ողողված էր կապտաթույր լույսով, շարքով կանգնած ծառերը ստեղծել էին լույսի և ստվերի խաղ՝ զարմանալի, տարօրինակ։ Հսկա թուփը, մագլցելով ծառի վրա, արձակում էր զգլխիչ բուրմունք։
Քիչ այն կողմ՝ գետի վրա շղարշի պես կախվել էր մի նոսր մշուշ՝ որպես թեթև ու թափանցիկ ծուխ։
Քահանան հուզված կանգ առավ։ Ո՞ւմ համար են նախասահմանված այդ լուսացնցուղ տեսարանը, երկնքից թափվող այդ օդեղեն բանաստեղծությունը։ Չէ՞ որ քնած են մարդիկ, քնած է աշխարհը։ Մի՞թե Աստված ինքն իր համար է ստեղծել այդ հոգեպարար գեղեցկությունը։

2. Նշիր՝ ընդգծված բառակապակցություններն ինչ միջոցով են կապակցվել։

Իմաստասեր քահանա – առդրություն

Պայծառ լույսով – առդրություն

Ծառերը ստեղծել էին – համաձայնություն

Թուփն արձակում էր – համաձայնություն

Գետի վրա – խնդրառություն

Կախվել էր մշուշ – համաձայնություն

Մարդիկ քնած են – համաձայնություն

Ստեղծել գեղեցկությունը – խնդրառություն

3. Տեքստից գտիր.

• մեկական բարդ, ածանցավոր և բարդածանցավոր բառ.

բարդ – իմաստասեր

մթություն – ածանցավոր

նախասահմանված – բարդածանցավոր

• երեք  հնչյունափոխված բառ. վերականգնիր անհնչյունափոխ ձևը.

Գեղեցկություն – գեղեցիկ

Բուրմունք – բույր

Կապատթույր – կապույտ

• գտիր գաղտնավանկ ունեցող բառերը.

Խփեց – խ(ը)փեց

Վերցրեց – վերց(ը)րեց

Ճռռացող – ճ(ը)ռռացող

Մթության – մ(ը)թության

Պատշգամբ – պատ(ը)շգամբ

Լուսնկա – լուս(ը)նկա

Կանգնած – կանգ(ը)նած

Ստվեր – ս(ը)տվեր

Մագլցել – մագ(ը)լցել

Զգլխիչ – (ը)զգ(ը)լխիչ

Շղարշի – շ(ը)ղարշի

Նոսր – նոս(ը)ր

Մշուշ – մ(ը)շուշ

Լուսացնցուղ – լուսաց(ը)նցուղ

Երկնքից – երկ(ը)նքից

Քնած – ք(ը)նած

Աստված – աստ(ը)ված

Ինքն – ինք(ը)ն

• մեկական վա արտաքին, ու արտաքին և ա ներքին հոլովման ենթարկվող բառ.

գիշերվա, մթության, մարդու

• դուրս գրիր կրավորական ածանց ունեցող բոլոր բայերը.

Ողողված էր, կախվել էր, նախասահմանված, թափվող

• գտիր մեկական հարաբերական, հարցական, ցուցական, անձնական դերանուններ.

Հարաբերական – ինչ

Հարցական – ո՞ւմ

Ցուցական – այդ

Անձնական – ինքն

• գտիր գավազան, հմայվել, արբեցուցիչ, մառախուղ բառերի հոմանիշները։

գավազան – ձեռնափայտ

հմայվել – հիանալ

արբեցուցիչ – դյութիչ

մառախուղ – մշուշ

Ջոուլ Լենցի օրենքը. Հոսանքի աշխատանքը և հոզրույթունը

Հոսանքի աշխատանքը և հզորությունըԷլեկտրական հոսանքն օժտված է էներգիայով, որի հաշվին նա կարող է աշխատանք կատարել: Հոսանքի կատարած աշխատանքի շնորհիվ էլեկտրական էներգիան փոխակերպվում է էներգիայի այլ տեսակների: Օրինակ՝ ջեռուցիչ սարքերում էլեկտրաէներգիան փոխակերպվում է ջերմային էներգիայի, էլեկտրաշարժիչում՝ մեխանիկական էներգիայի, էլեկտրոլիզի ժամանակ՝ քիմիական էներգիայի և այլն: 

Ենթադրենք սպառիչ (լամպ, ջերմատաքացուիչ, էլեկտրաշարժիչ) պարունակող շղթայի տեղամասում լարումը U է, հոսանքի ուժը I և tժամանակամիջոցում նրանով անցել է q լիցք: Լարման սահմանումից հետևում է, որ A=q⋅U, իսկ քանի որ հաստատուն հոսանքի դեպքում  q=I⋅t , ապա՝  A=U⋅I⋅t (1): Այսինքն.Հաստատուն հոսանքի աշխատանքը շղթայի տղամասում հավասար է հոսանքի ուժի, լարման և այն ժամանակամիջոցի արտադրյալին, որի ընթացքւմ կատարվել է այդ աշխատանքը:Աշխատանքի այս (1) բանաձևը թույլ է տալիս որոշել հոսանքի կատարած աշխատանքը, անկախ այն բանից, թե այդ հոսանքի էներգիան էներգիայի ի՞նչ տեսակների է փոխակերպվել՝ ջերմային, մեխանիկական, թե քիմիական: Միավորների ՄՀ-ում հոսանքի աշխատանքը արտահայտում են ջոուլով (Ջ)Էլեկտրական շղթայում հոսանքի՝ աշխատանք կատարելու արագությունը բնութագրող մեծությունը անվանում են հոսանքի հզորություն և նշանակում ՝ P տառով:Եթե t ժամանակում հոսանքը կատարում է  A աշխատանք, ապա P=A/t (2): Հաշվի առնելով աշխատանքի (1) բանաձևը կստանանք P=U⋅I (3)Հաստատուն հոսանքի հզորությունը շղթայի տվյալ տեղամասում հավասար է հոսանքի ուժի և տեղամասի ծայրերին կիրառված լարման արտադրյալին: Օգտվելով Օհմի օրենքից (3) բանաձևը կարելի է ներկայացնել հետևյալ տեսքով  P=U² /R և P=I²⋅R Միավորների ՄՀ-ում հզորությունն արտահայտվում է վատտով (Վտ). 1Վտ=1Ջ/վՀզորությունը հավասար է 1Վտ — ի, եթե 1վ — ում կատարվում է 1Ջ աշխատանք: Կիրառվում են նաև 1կՎտ (կիլովատ), 1ՄՎտ (մեգավատ), 1մՎտ (միլիվատ) միավորները:1մՎտ=0.001Վտ1ՄՎտ=1000000Վտ1կՎտ=1000Վտ  Հզորությունը չափող սարքը կոչվում է Վատտմետր:  Կենցաղում հոսանքի աշխատանքը չափում են Էլեկտրական հաշվիչ կոչվող հատուկ սարքով: Այս դեպքում գործածվում է հոսանքի աշխատանքի արտահամակարգային միավորը՝ 1ԿՎտ·ժ1ԿՎտ.Ժ=1000Վտ⋅3600վ=3600000Ջ 

Փորձը ցույց է տալիս, որ հաղորդիչները տաքանում են, երբ նրանցով էլեկտրական հոսանք է անցնում: Հոսանքի ջերմային ազդեցությունը ուսումնասիրեցին անգլիացի ֆիզիկոս Ջ. Ջոուլը, իսկ ևս մեկ տարի անց՝ ռուս գիտնական Է. Լենցը: Նրանք միմյանցից անկախ սահմանեցին օրենք՝ Ջոուլ-Լենցի օրենքը, որը բացահայտում է, թե ի՞նչ մեծություններից և ինչպե՞ս է կախված հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը:      

  Ջոուլ-Լենցի օրենքը հայտնագործվել է փորձնական ճանապարհով, սակայն դրան կարելի է նաև տեսական հիմնավորում տալ: Եթե շղթայի տեղամասում մեխանիկական աշխատանք չի կատարվում, նրանում քիմիական ռեակցիա տեղի չի ունենում, ապա հոսանքի ամբողջ աշխատանքը ուղղված է հաղորդչի ներքին էներգիայի մեծացմանը:     Ընդ որում, հաղորդչի շրջապատի տրված Q ջերմաքանակը, համաձայն էներգիայի պահպանման օրենքի հավասար է հաղորդչի ներքին էներգիայի փոփոխությանը, այսինքն՝ հոսանքի աշխատանքին՝ A=Q Քանի որ էլեկտրական հոսանքի կատարած աշխատանքը հավասար է A=U⋅I⋅T հետևաբար և Q=U⋅I⋅T   Օգտվելով Օհմի օրենքից, բանաձևը կարելի է ներկայացնել նաև այլ տեսքով՝ Q=U² ⋅t /R կամ Q=I²⋅R⋅t Այս վերջին բանաձևն էլ արտահայտում է Ջոուլ-Լենցի օրենքը:   Հոսանքակիր հաղորդչում անջատված ջերմաքանակը հավասար է հոսանքի ուժի քառակուսու, հաղորդչի դիմադրության և նրանով հոսանքի անցման ժամանակի արտադրյալին:

Թեմատիկ հարցեր և խնդիրներ՝

1. Բնակարանի տաքացման համար օգտագործվող 140 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական ջերմատաքացուցիչը  նախատեսված է 3.5 Ա հոսանքի ուժի համար: Որքա՞ն էներգիա կծախսի այդ ջերմատաքացուցիչը  8 ժամ անընդհատ աշխատելու դեպքում:

R = 140 Օմ

I = 3,5 Ա

t = 8 ժամ = 28800 ժ

A – ?

A = IUt = I * IR * t = I2 * R * t = 3,5 * 140 * 28800 = 49392000 Ջ = 49,392 մՋ

2. Ավտոտնակում  էլեկտրական լամպը մոռացել էին անջատել: Որքա՞ն աշխատանք էր իզուր կատարվել 24 ժամում, եթե լամպը միացված էր 110 Վ լարման ցանցին և նրանով անցնող հոսանքի ուժը 0.8 Ա էր:

U = 110

I = 0,8

t = 24 = 86400վ

A – ?

A = IUt = 0,8 * 110 * 86400 = 7603200 Ջ = 7,6032մ

3. 50 Օմ դիմադրություն ունեցող էլեկտրական վարսահարդարիչը միացրեցին 127 Վ լարման ցանցին: Որքա՞ն աշխատանք կկատարի նրանում հոսանքը 15 րոպեի ընթացքում: 

R = 50 Օմ

U = 127 վ

t = 15 րոպե = 900 վ

A = ?

A = IUt : I = U / R

A = IUt = U / R * U * t = U2t / R = 127 * 900 / 50 = 2286 * 900 / 50 = 36576 Ջ

4. 6 Վ լարման և 2 Ա հոսանքի ուժի դեպքում համակարգչի մարտկոցի լիցքավորումը տևեց 1.5 ժամ: Որոշե՛ք հոսանքի կատարած աշխատանքը այդ ընթացքում: 

A = U * I * t = 6 * 2 * 1,5 * 5400 = 97200 Ջ

5. 450 Վտ հզորություն ունեցող հեռուստացույցը, ըստ հաշվիչի ցուցմունքի, ծախսել է 360 կՋ էներգիա: Որքա՞ն ժամանակ է միացված եղել հեռուստացույցը:

t = P / A = 450 / 360 = 1,25

6. Ճեպընթաց էլեկտրագնացքը, որի շարժիչների ընդհանուր հզորությունը 200 կՎտ է, շարժվում է 180 կմ/ժ միջին արագությամբ: Որքա՞ն աշխատանք են կատարում նրա էլեկտրաշարժիչները 560 կմ ճանապարհ անցնելիս:

P = 200 կՎտ

V = 180 կմ / ժ

S = 560 կմ

A – ?

t = S / V = 560 / 180 = 3ժ

A = Pt = 200 * 3 = 600

7. Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի 80 վ-ում 40 Օմ դիմադրություն ունեցող ջեռուցիչ տարրում, եթե այն միացված է 120 Վ լարման ցանցին: 

t = 80

R = 40

U = 120

A – ?

A = IUt

I = U / R = 120 / 40 = 3

A = IUt = 3 * 120 * 80 = 28800 Ջ

8. Հաղորդչի  դիմադրությունը 150 Օմ է, նրանով անցնող հոսանքի ուժը՝ 1.6 Ա: Ի՞նչ ջերմաքանակ կանջատվի նրանում 10 վ-ի ընթացքում: 

R = 150

I = 1,6

t = 10

Q – ?

Q = I2Rt = 2,56 * 150 * 10 = 3840

Հարցեր. Տնային աշխատանք

1. Ի՞նչ է հոսանքի աշխատանքը: Ի՞նչ բանաձևով են այն հաշվում: Հոսանքի աշխատանքի բանաձևը ձևակերպեք բառերով:

Փակ էլեկտրական շղթայի որևէ տեղամասով լիցք տեղափոխելիս էլեկտրական դաշտը կատարում է աշխատանք, որն անվանում են հոսանքի աշխատանք:
Բանաձև ՝ A = qU
A – ն հոսանքի աշխատանք է, U – ն ՝ լարումը շղթայի տեղամասում, իսկ q – ն՝ այդ տեղամասի կամայական լայնական հատույթով t ժամանակում անցած լիցքը:

2. Ո՞րն է հոսանքի աշխատանքի միավորը ՄՀ-ում:

Միավորների ՄՀ-ում էլեկտրական հոսանքի աշխատանքն արտահայտվում է ջոուլով (Ջ):

3. Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն են անվանում էլեկտրական հոսանքի հզորություն: Ի՞նչ բանաձևով են հաշվում:

Էլեկտրական շղթայում հոսանքի՝ աշխատանք կատարելու արագությունը բնութագրող մեծությունը անվանում են հոսանքի հզորություն և նշանակում ՝ P տառով:
Եթե t ժամանակում հոսանքը կատարում է A աշխատանք, ապա P=At: Հաշվի առնելով աշխատանքի բանաձևը կստանանք P=U⋅I:

4. Հզորության ի՞նչ միավորներ գիտեք: Ինչպե՞ս են առնչվում այդ միավորները վատտին:

Միավորների ՄՀ-ում հզորության միավորը մեկ վատտն է ` 1 Վտ։ 1 Վտ – ն այն հզորությունն է, որի դեպքում 1 վայրկյանում կատարվում է 1 Ջ աշխատանք ` 1 Վտ = 1 Ջ / վ:

5. Ի՞նչ է էլեկտրաէներգիայի հաշվիչը: Ի՞նչ հիմնական մասերից է այն բաղկացած: Ինչպե՞ս է էլեկտրաէներգիայի հաշվիչը միացվում սպառիչին:

Կենցաղում հոսանքի աշխատանքը չափում են Էլեկտրական հաշվիչ կոչվող հատուկ սարքով: Այս դեպքում գործածվում է հոսանքի աշխատանքի արտահամակարգային միավորը ՝ 1 ԿՎտ · ժ
1 ԿՎտ · Ժ = 1000 Վտ ⋅ 3600 վ = 3600000 Ջ
Հաշվիչում ալյումինե սկավառակը հորիզոնական դիրքով դրվում է երկու էլեկտրամագնիսների բևեռների միջև: Էլեկտրամագիսներից մեկը ամպերաչափի, իսկ մյուսը ՝ վոլտաչափի բաղկացուցիչ մաս է: Առաջին էլեկտրամագնիսի փաթույթը սպառիչին միացված է հաջորդաբար, իսկ երկրորդինը ՝ զուգահեռ:

Հայոց լեզու

1.Տեքստից գտիր կապերն ու շաղկապները, որոշիր տեսակները։

2.Գտիր թվականները, որոշիր տեսակները։

3.Մեկական որակական և հարաբերական ածական դուրս գրիր տեքստից։

Որակական-նոր․

Հարաբերական-անամպ․

4.Մուգ գրված բառերը ձևաբանական վերլուծության ենթարկիր։

Երբ-հարաբերական դերանուն․

Այդ-ցուցական դերանուն․

Իրենց-անձնական դերանուն, հոգնակի թիվ, սեռական հոլով․

Նույնքան-քանակական թվական․

Մեր-անձնական դերանուն, հոգնակի թիվ, սեռական հոլով․

Որ-համադասական շաղկապ․

Ջեռոտ-հարաբերական ածական․

5.Շարադրիր Ամանորի ավանդույթները, նշիր՝ հնում մեր նախնիներն ինչպես էին տոնում Ամանորը։

Նախկինում ամանորի գիշերը սովորության համաձայն որդիկներից կախում էին ամաններ, որպեսզի տվյալ տունը ամանի մեջ դնի Նոր Տարվա բարիքներից։ Ամանորյա բարիքների համար գնում էին խնձոր, փշատ, չամիչ, ընկույզ և կաղին։ Եփում էին նաև ձավարով դոլմա։ Նոր Տարվա օրը այն մարդիկ, որոնք գժտվել էին՝ հիմա արդեն հաշտվում են։ Այցելում էին միմյանց տներ, հատկապես, որտեղ կային մեծահասակ մարդիկ։

6.Ո՞ր սովորույթները կցանկանայիր վերականգնել։

Այժմեական սովորույթները համեմատաբար լավն են, և իմ կարծիքով կարիք չկա՝ հնին վերադառնալ։

7.Ի՞նչ է նշանակում հոլովում բառը տեքստում։

Հոլովումը դա Նոր Տարվա հաշվարկային ժամկետի սկիզբն է։

8.Բառարանի օգնությամբ գտիր անրջել, զետեղել, ջեռոտ բառերի բացատրությունը։

Անրջել-երազել․

Զետեղել-տեղավորել․

Ջեռոտ-տաքոտ․

ՏԵՔՍՏ
Նոր տարի, Ամանոր, Նավասարդ (Պ.Բեդիրյան, «Բառերի խորհրդավոր աշխարհից»)

-Շնորհավոր Նոր տարի…
-Ամանորի առիթով հաճեցեք ընդունիլ սրտագին շնորհավորություններս…
Այսպես բյուր-քանակական մաղթանքների հեղեղներ են հորդում աշխարհի չորս-քանակական ծագերում ապրող մարդկանց շուրթերից ու-համադասաական շաղկապ սրտերից, մաղթանքներ բարօրության ու-համադասական շաղկապ քաջառողջության, խաղաղ, անամպ երկնքի ու-համադասական շաղկապ բարգավաճման…
Մեր նախնիները, որ-ստորադասական շաղկապ սովորել էին տարիների հոլովումը հաշվել Երկրի ու-համադասական շաղկապ Արևի, ամիսներինը՝ Երկրի ու-համադասական շաղկապ Լուսնի «փոխհարաբերությամբ», մի առանձին հաճույքով էին «բռնում» պահը տարվա նորոգման և-համադասական շաղկապ երազում էին իրենց կյանքն էլ-համադասական շաղկապ նորոգված տեսնել՝ նոր տարվա հետ-կապ։ Անրջում էին պահել այն, ինչ ունեին՝ կյանք, տուն, օջախ, զավակներ, ազգ։

Նոր տարի, Ամանոր։
Զուտ հայկական բառեր։ Եվ-համադասական շաաղկապ երբ սովորեցինք մեծատառի կիրառությանը հատուկ իմաստ հաղորդել, այդ բառերն էլ-համադասական շաղկապ սկսեցինք մեծատառով գրել։

Այդ բառերին ժամանակին ավելացավ Կաղանդ-ը, որ-ստորադասական շաղկապ անմիջականորեն փոխ առանք հունարենից (կալա՛նդաի). վերջինս իր հերթին՝ լատիներենից (calahdae /կալե՛նդաե>կալե՛նդե/. սա ձեզ չի՞ հիշեցնում ռուսերեն календарь-ը)։ Հունարեն և-համադասական շաղկապ լատիներեն բառերը նշանակում են թե՛ «ամսամուտ», թե-համադասական շաղկապ «տարեմուտ»։ Սակայն-համադասական շաղկապ, ի վերջո-կապ արմատացել է «տարեմուտը»։ Եվ-համադասական շաղկապ արևմտահայերենում սովորական արտահայտություններ են դարձել Կաղանդ, Կաղանդի գիշեր, կաղանդչեք («Նոր տարվա նվեր»)… Այս վերջինն առանձնապես թրթռուն զգացումներ է առաջ-կապ բերել ու-համադասական շաղկապ բերում է մանավանդ փոքրերի սրտերում։ «Կաղանդ պիտի ունենայինք,- գրում է Անդրանիկ Ծառուկյանն իր «Մանկություն չունեցող մարդիկ»-ում։- Կաղանդ ունենալ՝ կը նշանակեր տոպրակի վերածված գուլպա մը, մեջը-կապ շաքար (կոնֆետ), ընկույզ, չամիչ ու-համադասական շաաղկապ թերևս թաշկինակ մը»։

Օ՜, այդ գուլպաներն ու-համադասական շաղկապ կոշիկները, որ-ստորադասական շաղկապ դրվում էին (ու- համադասական շաղկապ դրվում են երևի այժմ էլ-ստորադասական շաղկապ) իրենց հատուկ տեղում, որպեսզի-ստորադասական շաղկապ Կաղանդ Պապան իր նվերները զետեղեր այնտեղ…

Կաղանդ Պապան արևմտահայոց Ձմեռ Պապին է, որն-ստորադաական շաղկապ իր երևակայական ճանապարհորդությունն է գործում նույնքան երևակայական Ձյունանուշիկի հետ-կապ…
Բայց-համադասական շաղկապ մի՞շտ է արդյոք մեր Նոր տարին կապված եղել ձմռան ու-համադասական շաղկապ ձյան հետ-կապ։
Ո՛չ, ասում են մեր պատմագրությունը և-համադասական շաղկապ… լեզվաբանությունը։

Մեր հեռավոր նախնիների տարեմուտը կոչվել է Նավասարդ, որ-ստորադասական շաղկապ անունն է հայկական առաջին-դասական ամսվա։ Դա պարսկերեն բառ է և-համադասական շաղկապ հենց «նոր տարի» էլ-համադասական շաղկապ նշանակում է. նավ «նոր»+սարդ «տարի»։ Այդ ամիսը տևում էր, մեր այժմյան հաշվով, օգոստոսի 11-ից-քանակական սեպտեմբերի 9-ը-քանակական։ Տեսնո՞ւմ եք, հին հայոց Նոր տարին ամռանն էր գալիս, գալիս էր բերք ու-համադասական շաղկապ բարիքի առատության շրջանում, ջեռոտ օրերին։ Եվ-համադասական շաղկապ համապատասխան շուքով էլ-համադասական շաղկապ տոնվում էր։ Հանդիսությունները կոչվում էին Նավասարդյան տոներ։ Ինչեր ասես չէին կազմակերպվում այդ տոնախմբությունների ընթացքում. է՛լ-համադասական շաղկապ հրավառություն, է՛լ-համադասական շաղկապ մարտիկ-մարզիկների մրցություններ, է՛լ-համադասական շաղկապ նազելի օրիորդների առևանգումներ… Սակայն-համադասական շաղկապ եկեք լսենք հին գուսաններին, որոնց շարահարած բանահյուսական այս գողտրիկ պատառիկը մեզ է հասել XI-դասական դարի մատենագիր Գրիգոր Մագիստրոսի 33-րդ թղթով.
Ո՜ տայր ինձ զծուխ ծխանի
Եւ-համադասական շաղկապ զառաւօտն Նաւասարդի,
Զվազելն եղանց և-համադասական շաղկապ զվարգելն եղջերուաց.
Մեք փող հարուաք և-համդասական շաղկապ թմբկի հարկանէաք,
Որպէս օրէն էր թագաւորաց։
(«Ո՜վ կտար կամ-ստորադասական շաղկապ որտեղի՜ց ինձ ծուխը ծխանի և-համադասական շաղկապ առավոտը Նավասարդի, եղնիկների վազելն ու-համադասական շաղկապ եղջերուների վարգելը։ Մենք փող էինք զարնում և-համադասական շաղկապ թմբուկ խփում, ինչպես որ-ստորադասական շաղկապ վայել էր թագավորներին)։
Ավելացնեմ. ի պատիվ-կապ նախնյաց սովորությունների, Հայ բարեգործական ընդհանուր միությունը (ՀԲԸՄ, կենտրոնը՝ Նյու Ջըրզի) ամեն տարի Եվրոպայի այս կամ-համադասական շաղկապ այն երկրում կազմակերպում է սփյուռքահայ երիտասարդների նավասարդյան խաղեր։

Քիմիա

☆֊Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ բաղադրության, սահմանեք

Նյութերը ըստ բաղադրության դասակարգում են՝ պարզ և բարդ նյութերի։ Պարզ նյութերը կազմված են մեկ քիմիական տարրի ատոմներից, իսկ բարդ նյութերը կազմված են տարբեր քիմիական տարրերի ատոմներից:

☆֊Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ ծագումնաբանության

Նյութերը ըստ ծագումնաբանության դասակարգվում են օրգանական և անօրգանական: Օրգանական նյութերից են ՝ ճարպերը, ամինաթթուները և այլն, իսն անօրգանական նյութերից են ՝ թթվածին, կերակրի աղ և այլն։

☆֊Անօրգանական նյութերի ինչպիսի՞

Անօրգանական նյութերից են ՝ կարբիդները, կարբոնատները, ածխածնի օքսիդը։

Օրգանական նյութերի ինչպիսի՞

Օրգանական նյութերից են ՝ ճարպերը, ամինաթթուները, գլյուկոզը, էթիլ սպիրտը։

☆֊Ո՞ր նյութերն են ավելի շատ, օրգանականը, թե՞ անօրգանականը, պատասխանը հիմնավորեք…

Քանի որ ոչ բոլոր տարրերն են պարունակում ածխածին, այդ պատճառով անօրգանական նյութերը ավելի շատ են։

People who changed the world

Kurt Cobain the great musician the legend of burning x. A man who broke the all boundaries of music standards, a man who wrote such masterpieces as Something In the way, Come as you are, Lithium, Heart-Shaped Box, In Bloom and so on.

Kurt was born in 1967 in a small town in a poor family. According to his family, he was already interested in music at the age of 2, later he discovered rock legends Ac/Dc, Aerosmith, Led Zeppelin, Black Sabbath, Queen and Kiss.

Kurt did not have the most prosperous childhood. When Kurt was only 9 years old, his parents divorced. This had a very strong effect on him – he became gloomy․

Kurt’s confession-“Then I was ashamed of my parents. Because of their divorce, I could not communicate properly with my classmates. I terribly wanted to have an ordinary complete family with a mother and father. I wanted that reassurance and protection from them, and because I didn’t have that, I got mad at my parents for years.”

For some time, Kurt stayed with his mother, but then he went to his father. Soon his father remarried, but Kurt didn’t like it, he was upset because his father said he wouldn’t get married, he didn’t get along with his stepmother because the stepmother couldn’t give Kurt the love Kurt wanted. After some time, they took him out of the house and sent him to a friend because his stepmother couldn’t stand Kurt’s character, his friends couldn’t keep him for a long time, then he wrote this song by name <<Somthing in the way >> which is about, Kurt was leaving the house and was lost for days, he says in the song, that he slep under the bridge and the animals outside became his friends and family.

At the age of 14, Kurt started playing the guitar, his first teacher was Warren Mason. Soon Kurt met the members of the Aberdeen band Melvins. It was then that Cobain became interested in punk rock.He was very interested in the description of the Sex Pistols style, as “little music and a lot of shouting”, and he wanted to create something similar himself.

In 1985, Kurt Cobain created the group Fecal Matter, which included bass guitarist Dale Crover, drummer Greg Hokanson and Kurt Cobain himself as a vocalist and guitarist. A year later, the team broke up. Kurt wanted to create a new group, so he started distributing the Fecal Matter demo. The recording was heard by bass-guitarist Chris Novoselich.

The new team, in which a third member soon appeared – drummer Aaron Burkhard, changed several names, as a result, the choice was stopped at Nirvana. In 1988, the group’s first single – “Love Buzz/Big Cheese” was released, and in 1989, Nirvana’s first album “Bleach” was released.

In 1991, Nirvana’s second album “Nevermind” came out and literally shot to the masses. All of that was not expected and all of that was not liked by the musicians. Album sold 400,000 copies a week. In 1992, <<Nevermind>> pushed Michael Jackson’s album “Dangerous” to the Billboard 200 chart.

Then the Kurt said that he didn’t like “Smells Like Teen Spirit” However, it was this song that literally became the anthem and protest of generation X, and of the subsequent “gamers”. Kurt hated popularity even more – the crowds of fans at concerts gave him more and more discomfort, and the ridicule of connoisseurs of alternative music pissed him off.

In 1993, the group released a new album – “In Utero” with the songs that became popular “Heart-Shaped Box”, “Rape Me”, “All Apologies”. Despite the fact that Nirvana tried to make the sound heavier on this record, the disc sold well, and the catchy compositions were a success with the listeners.

Nirvana was for the most part an apolitical group, but Kurt often used the status to draw attention to issues such as homophobia, sexism, racism. At some concerts, he arranged improvisational performances, shocking the audience.

Kurt Cobain changed this by the fact that he showed by his example that if a person smiles at the camera it does not mean that he is doing well, he spoke globally in order to pay attention to it and other artists also caught it and many problems were solved in this way, he remembered very strongly opinion about rock and helped his curse.

Վիլիամ Սարոյան Մեքսիկացին

Այս պատմվածքը շատ ուսուցողական էր: Այն ընթերցելիս հասկանում ես մի քանի բան: Օրինակ՝ բոլոր մարդիկ էլ նույնն են, իհարկե, տարբեր են ֆիզիկապես, բայց հոգեպես նրանք ստեղծված  են մի ճանապարհով: Այս պատմվածքը ուզում է ասել, որ բոլորն էլ կարող են անել այն, ինչ ուրիշները․ հենց սա է ապացուցում, որ մարդիկ նույն են: Չկարողանալ չկա կյանքում, կա չփորձել. Այս տողերը նման են այս պատմվածքին, քանի որ հենց այս պատմվածքում մեքսիկացին առաջին անգամ փորձեց որթատունկներ էտել և նրա մոտ ստացվեց:

Русский язык

Урок 1

Классная работа

Исключения — РОСТОК, ОТРАСЛЬ, СКАЧОК, ЧЕТА, СОЧЕТАТЬ, УТВАРЬ, РАВНИНА, РОСТОВ

Упражнение 1

а) Положить на полку, удобно расположиться, предпологать ответ, сложить книги, распологать запасами, предлогать помощь, кратко изложить содержание, проложить путь.

б) Город Ростов, устье заросло, морские водоросли, дети подросли, вырастить в саду, произрастать в пустыне, богатая растительность, выращенные лимоны, мир растений, переходный возраст, заросли камыша, сберечь поросль, подростковый врач, растущие на берегу, зеленый росток, отрасль хозяйства

Упражнение 2

Спишите, вставляя пропущенные буквы, графически объясняя выбор орфограмм в корне.

а) Излагать содержание, хорошо изложить; знать признаки прилагательного; написать изложение; оба слагаемых; расположиться на ночлег; распологать свободным временем.

б) Гул нарастает, роскошные растения, заросли камышом, выросли подснежники; зеленые водоросли, Ростислав; растущий ребенок.

в) Предполօжения не подтвердились; капельки рօсы; тропа зарастает; ратительное масло; изменить положение; лепестки растений; слагать стихи; желуди проросли; сберечь растения от мороза; просека зарастает; предложить помощь.

Упражнение 3

Распределите слова в два столбика, объяснив графически выбор а – о в корне. а | о

Подросли, распологаться, приложить, выростать, расположение, Ростов, обросли, сложить, возлагать, полагаться, росток, выращенный, отросль, рости, наращение, прилогать.

Հայոց լեզու

Առաջադրանք

1. Գտիր անկանոն բայերը, որոշիր եղանակը, ժամանակը, սեռը եթե անդեմ է, դերձայական ձևը.

• Ամպերը ճերմակ երամով անցան, իմ սիրտն է լալիս կարոտով անհուն։
• Գիտեինք, որ քեռիս զինվոր եղած ժամանակ ընդդիմացել է։
• Հետո կուշտ կերած մեր հյուրերը սկսեցին բարձրանալ քարոտ արահետով։
• Երազ տեսա՝ Սայաթ-Նովեն մոտս եկավ սազը ձեռին։
• Սիրտս վառեց, մոխիր դարձավ, ինքը կրակ ու հուր մնաց.
  Դու էլ նրա գովքը արա, որ գա ոսկե մասը ձեռքին։
• Բոլորը տամ ու նվիրեմ, ինձ ոչ մի հուր թող չմնա,
  Դու չմրսես ձմռան ցրտում. բոլորը քեզ…
• Ոչ ոք չէր համարձակվում որևէ բան ասել։
• Ես ամուր առողջություն ունեի և կարող էի մինչև լույս աշխատել։

Լալիս է-սահմանական եղանակ, անկատար ներկա, չեզոք, անկանոն բայ
Եղած-անդեմ, հարակատար, պարզ
Կերած-հարակատար, պարզ
Տեսա-անցյալ կատարյալ, սահմանական, 1-ին դեմք, եզակի, ածանցավոր
Եկավ-անցյալ կատարյալ, սահմանական, 3-րդ դեմք, եզակի, չեզոք
Դարձավ-անցյալ կատարյալ, սահմանական, 3-րդ դեմք, եզակի, չեզոք
Արա-հրամայական, 2-րդ դեմք, եզակի, ածանցավոր
Գա- ըղձական, 3-րդ դեմք, եզակի, չեզոք
Տամ-անկատար ներկա, 1-ին դեմք, սահմանական, եզակի, պարզ
Ասել-անորոշ, պարզ
Ունեի-վաղակատար անցյալ, 1-ին դեմք, եզակի, պարզ

2. Գտիր բայերը, որոշիր քերականական հատկանիշները .

Ասենք, այսպես դեկտեմբերի ցրտին Հաճի աղան դուրս եկողը չէր, այն էլ այս ցեխին, որ գոյացել էր սայլերի ու զորքի տակ կոխկրտած ձյունից՝ հակառակ, որ միշտ այս ամսին գետինը սառած էր լինում։
Անհանգիստ էր վերի՜ն աստիճանի։ Արդեն մի շաբաթ է, ականջին դիպել էր, որ թուրքը գալիս է։
Փորձված, կյանքի չար ու բարուն տեղյակ՝ Հաճի աղան, որ տեսել էր 1877 թվի ռուս-տաճկական պատերազմը, երբ թուրքը կարծես բնականորեն հաղթվում էր, այն Հաճի աղան, որ «քրդանոցներում ու թռւրքանոցներում» զելվել, առևտուր էր արել և շատ անգամ էր ավազակների ձեռքից աղվեսի պես պոչը պրծացրել, նա լավ գիտեր, որ երբեք չեն սպասիր վտանգը գա ու փեշիցդ բռնի.— պետք է ժամանակին որսալ խուսափելու անկրկնելի վայրկյանը։

Ասենք-անկատար ներկա, սահմանական, 1-ին դեմք, հոգնակի, պարզ
Գոյացել էր-վաղակատար անցյալ, 3-րդ դեմք, եզակի, սոսկածանցավոր
Կոխկրտած-հարակատար, պարզ
Լինում էր-անկատար անցյալ, սահմանական, եզակի, 3-րդ դեմք, պարզ
Դիպել էր-վաղակատար անցյալ, 3-րդ դեմք, եզակի, սոսկածանցավոր
Գալիս է-անկատար ներկա, 3-րդ դեմք, սահմանական, եզակի, պարզ
Փորձված-հարակատար, պարզ
Տեսել էր-վաղակատար անցյալ, 3-րդ դեմք, եզակի, պարզ
Հաղթվում էր-անկատար անցյալ, 3-րդ դեմք, եզակի, պարզ
Զելվել-անորոշ, պարզ
Արել էր-վաղակատար անցյալ, 3-րդ դեմք, եզակի, պարզ
Պրծացրել-անորոշ, պարզ
Գիտեր-ըղձկան եղանակ, անցյալ, 3 դեմք, եզակի, ներգործական
Չեն սպասիր-անկատար ներկա, սահմանական, 3-րդ դեմք, հոգնակի, պարզ
Գա-ըղձական եղանակ, ապառնի, չեզոք, 3 դեմք, եզակի
Բռնի-ըղձական եղանակ, ապառնի, ներգործական, 3 դեմք, եզակի
Պետք է որսալ-հարկադրական
Խուսափելու-ապակատար

English

Complete the sentences with the present perfect of the verbs in brackets ( ). Remember that the adverbs ‘ever’ and ‘never’ go AFTER ‘have/has’ and BEFORE the past participle.

1. Sophie and I have known each other since we were at school together.

2. I have played tennis since I was eight years old.

3. Alain has been in hospital three times this year.

4. I have wanted  to be an actor for as long as I can remember.

5. My uncle has smoked 40 cigarettes a day for 40 years – and he’s a doctor!

6. You have had that suit for more than ten years! Isn’t it time to get a new one?

7. Since he finished university, my brother has worked  in five different countries.

8. Zerrin has watched that TV programme every week since it started.

9. I have never liked  bananas. I think they’re horrible!

10. What’s the most interesting city you have ever visited 

Անօրգանական նյութերի հիմնական դասերի վերաբերյալ գիտելիքների ընդհանրացում

Հարցեր և վարժություններ.

☆֊ Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ բաղադրության:

Նյութերը ըստ բաղադրության դասակարգվում են պարզ և բարդ նյութերի: Պարզ նյութերն են այն նյութերը, որոնք կազմված են միատեսակ քիմիական տարրի ատոմներից: Պարզ նյութերը դասակարգվում են մետաղների և ոչ մետաղների: Բարդ նյութեր են կոչվում այն նյութերը, որոնք կազմված են երկու կամ ավելի քիմիական տարրի ատոմներից: Բարդ նյութերը դասակարգվում են օրգանական և անօրգանական նյութերի:

☆֊ Ինչպե՞ս են դասակարգվում նյութերը ըստ ծագումնաբանության:

Ըստ ծագումնաբանության նյուերը դասակարգվում են օրգանական և անօրգանական նյութերի։

☆֊ Անօրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք:

Անօրգանական են՝ քարը, փայտը, ջուրը, կերակրի աղը, այսինքն այն նյութերը, ,որոնց մեջ չկա ածխածին։

☆֊ Օրգանական նյութերի ինչպիսի՞ օրինակներ գիտեք:

Սպիտակուցները, ճարպերը, ամինաթթուները, գլյուկոզը, ֆրուկտոզը, բնական գազը, նավթը, ացետոնը, այսինքն այն նյութերը, որոնք պարունակում են ածխածին։

☆֊ Ո՞ր նյութերն են ավելի շատ, օրգանականը, թե՞ անօրգանականը, պատասխանը հիմնավորեք:

Բնության մեջ ավելի շատ են օրգանական նյութերը, քանի որ ոչ բոլոր տարրերն են պարունակում ածխածին, որը կա բոլոր օրգանական նյութերի մեջ։

Առաջադրանքներ.

  1). Հետևյալ նյութերից ընտրեք անօրգանական նյութերը և գրեք դրանց քիմիական բանձևերը. թթվածին, կերակրի աղ, շաքար, երկաթ, ջուր, քլոր, խմելու սոդա, գլյուկոզ, ծծմբական թթու, ազոտ, սպիտակուց, պղինձ, գինու սպիրտ, ածխաթթու գազ, շմոլ գազ, ճարպ:

Անօրգանական-Թթվածին—O2, կերակրի աղ—NaCl, NaHCO3—խմելու սոոդա, ջուր—H₂O, երկաթ—Fe, ծծմբական թթու—H₂SO₄, ազոտ— N, պղինձ—Cu.

2). Որոշեք  Ձեր  ընտրած  բարդ  անօրգանական  նյութերի  հարաբերական մոլեկուլային  զանգվածները M_r, որակական  և  քանակական բաղադրությունները՝ տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները:

Mr(NaCL)=23+35,5=58,5

w(Cl)=35,5*100%/58,5=60,7%

x(Na)=1/2*100%=50%

Հաշվարկային֊  լաբորատոր  փորձեր` <<Անօրգանական շղթաներ>>

• Մետաղ-հիմնային օքսիդ-հիմք-աղ Mg→ MgO →Mg(OH)₂→  MgCl₂
• Քանի՞ գրամ աղ MgCl₂ կստացվի, եթե այրել ենք 4,8 գրամ մագնեզիում:
• Ոչ մետաղ→ թթվային օքսիդ→ թթու→ աղP→P₂O₅→H₃PO₄ →Na₃PO₄
• Քանի՞ գրամ աղ`Na₃PO₄ կստացվի, եթե այրել են 6,2 գրամ ֆոսֆոր:

Գրեք   անօրգանական  շղթաների  ռեակցիաների  հավասարումները, հավասարեցրեք  և  նշեք  ռեակցիայի  տեսակը:

• 2Mg+O₂ →2MgO մագնեզիումի օքսիդ, միացման ռեակցիա
  Միացման է կոչվում, երբ երկու կամ ավելի նյութեր միանում են իրար, առաջանում է մեկ բարդ նյութ։
  MgO+H₂O→Mg(OH)₂ հիմք է, մագնեզիումի հիդրոքսիդ, միացման ռեակցիա
  Միացման է կոչվում, երբ երկու կամ ավելի նյութեր միանում են իրար, առաջանում է մեկ բարդ նյութ։
  Mg(OH)₂+2HCl→MgCl₂ + 2H₂O փոխանակման ռեակցիա, չեզոքացման ռեակցիա
  Փոխանակման ռեակցիան տեղի է ունենում բարդ նյութերի միջև, որտեղ բարդ նյութերը փոխանակում են բաղադրամասերով և ռեակցիայի հետևանքով առաջանում են նոր բարդ նյութեր։
  Չեզոքացման ռեակցիա է կոչվում հիմքի և թթվի միջև ընթացքող փոխանակման ռեակցիան, որի հետևանքով առաջանում է աղ և ջուր։
  
  Սովորել միացման, քայքայման, փոխանակման, տեղակալման
• Ոչ մետաղ→ թթվային օքսիդ→ թթու→ աղ`P→P₂O₅→H₃PO₄ →Na₃PO₄
  P + P₂ → P₂O₅ տաք ջրի մեջ, միացման ռեակցիա
  P₂O₅ + 3H₂O → H₃PO₄  օրթոֆոսֆորական թթու, միացման ռեակցիա
  H₃PO₄ + 3NaOH → Na₃PO₄ նատրիումի ֆոսֆատ, աղ, փոխանակման ռեակցիա, չեզոքացման ռեակցիա